Και με την ζήλια, τι γίνεται; Ας κοιτάξουμε πρώτα τα δεδομένα. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των περισσότερων ερευνών, τα παιδιά με μικρή διαφορά ηλικίας και τα παιδιά του ίδιου φύλου έχουν μεγαλύτερη αντιζηλία μεταξύ τους απ’ ότι τα παιδιά του αντίθετου φύλου ή αυτά που έχουν ηλικιακή διαφορά μεγαλύτερη από τρία-τέσσερα χρόνια.
Το παιδί 3-4 ετών έχει συγκροτηθεί ως προσωπικότητα σε μεγάλο βαθμό, έχει ήδη τη δική του ζωή, τους δικούς του φίλους, έχει συνήθως ήδη αποχωριστεί τη μητέρα του και ίσως πηγαίνει στον παιδικό σταθμό, έχει συνδεθεί και με άλλα πρόσωπα. Ο ερχομός ενός μωρού το βρίσκει ήδη αρκετά ανεξάρτητο και λίγο απειλεί τον ψυχικό του χώρο, τις σχέσεις του και τη ζωή του. Επίσης ο ερχομός ενός μωρού στη οικογένεια είναι συχνά δυσκολότερος για τα πρωτότοκα παιδιά, καθώς έχουν υπάρξει ένα διάστημα μοναχοπαίδια και έχουν απολαύσει την απόλυτη αφοσίωση και την αποκλειστική αγάπη των γονέων τους. Αυτό όμως δεν είναι κανόνας και σε πολλές περιπτώσεις ο δευτερότοκος ή ο υστερότοκος έχουν πολλούς λόγους να ζηλεύουν τα μεγαλύτερα αδέλφια τους.
Η μητέρα που μας τηλεφωνεί γι αυτό το θέμα προβληματίζεται έντονα για το πώς θα αντιμετωπίσει την ενδεχόμενη εκδήλωση ζήλιας του πρωτότοκου γιού της:
Μητέρα: Κι αν ζηλεύει ο καημένος;
Σύμβουλος: Γιατί καημένος;
Μητέρα: Γιατί… μάλλον θα υποφέρει πολύ. Και είναι μικρός, πώς να του εξηγήσω;
Σύμβουλος: Μπορεί να καταλάβει περισσότερα από όσα νομίζετε ο γιός σας. Μπορείτε αν αντιληφτείτε εκδηλώσεις ζήλιας του εξηγήσετε ότι καταλαβαίνετε πως αισθάνεται. Και εάν εσείς πρώτη αντιμετωπίσετε αυτά τα συναισθήματα σαν απόλυτα φυσιολογικά και αναμενόμενα, εάν τα χειριστείτε με ψυχραιμία, χωρίς να τους δώσετε τραγικές διαστάσεις, θα αισθάνεται λιγότερο…καημένος και ο ίδιος…
Μητέρα: πάντα πίστευα ότι είναι κακό να ζηλεύουν τα παιδιά…
Σύμβουλος: Δεν ξέρω εάν μπορούμε να αποφασίσουμε εάν είναι καλό η κακό, αλλά συμβαίνει… δυσκολεύει τους γονείς καμιά φορά, αλλά συμβαίνει. Και σίγουρα δεν τον κάνει αυτό «κακό παιδί». Θα του ήταν πολύ χρήσιμο να τον βοηθήσετε να καταλάβει ότι οι σκέψεις από τις πράξεις απέχουν πολύ…, δηλαδή μπορεί να ζηλεύει, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί και να βλάψει τον άλλο. Αυτό θα ήταν όντως κακό. Όμως, όπως αυτός θα πρέπει τελικά να αποδεχθεί τον ερχομό του άλλου παιδιού, έτσι κι εμείς οι μεγάλοι θα πρέπει να δείξουμε κατανόηση όσον αφορά στα συναισθήματά ζήλειας που μπορεί να έχει.
Οι γονείς μπορούν να εξηγήσουν σ’ ένα παιδί ότι αυτό που αισθάνεται είναι ζήλια. Μπορούν να του πουν ότι κατανοούν ότι θα προτιμούσε να μην μοιράζεται με κανέναν τα αγαπημένα του πρόσωπα και ότι δεν είναι κακό να αισθάνεται έτσι, και μάλιστα θα τους χαροποιούσε πολύ να μπορεί να συζητάει μαζί τους τα συναισθήματά του. Επίσης μπορούν να του πουν ότι ίσως ο χρόνος της μαμάς να είναι από εδώ και στο εξής μοιρασμένος, αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο και με την αγάπη της. Ότι θα πρέπει να ζητάνε χρόνο από την μαμά, όταν τυχόν νιώσουν ότι τους λείπει, χωρίς να νιώθουν ένοχα γι αυτό. Μπορούν ταυτόχρονα να του τονίσουν και τα θετικά που υπάρχουν στο να έχει κανείς αδέλφια. Πρέπει να του εξηγήσουν ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο από το να αποδεχθεί αυτήν την κατάσταση. Μόνο έτσι ένα παιδί θα καταφέρει να ξεπεράσει σιγά σιγά τη ζήλια του, γεγονός που συμβαίνει συνήθως μετά τα πέντε πρώτα χρόνια ζωής.
Πρέπει λοιπόν οι γονείς να επιτρέπουν σ’ ένα παιδί να αισθάνεται ζήλια και να μην το ενοχοποιούν γι αυτό. Οφείλουν από την άλλη να οριοθετήσουν τις εκδηλώσεις της ζήλιας και να μην επιτρέπουν σ’ ένα παιδί να επιτίθεται σωματικά, να χτυπάει ή να δαγκώνει το αδελφάκι του, λέγοντας του πως αυτό είναι απαράδεκτο και ανεπίτρεπτο. Μπορούν όμως να του επιτρέπουν να εκδηλώνει τη ζήλια του λεκτικά ή με έμμεσους τρόπους που βοηθούν στην εκτόνωσή της (π.χ. να κακομεταχειρίζεται μια κούκλα του). Ίσως μπορούν ακόμα να συζητήσουν μαζί του και ανάλογες δικές τους εμπειρίες όχι μόνον ως παιδιά, αλλά για παράδειγμα ακόμα και τώρα ως ενήλικοι και εργαζόμενοι στον χώρο της δουλειάς τους, τονίζοντας τους τρόπους που αυτοί βρήκαν να εκτονώσουν αλλά και να μετατρέψουν σε κάτι χρήσιμο το συναίσθημα αυτό. Για παράδειγμα ένας σκληρά εργαζόμενος μπαμπάς μπορεί να πει στον γιο του: «Κι εγώ αισθάνθηκα ζήλια που το αφεντικό μου προχθές δεν έδωσε την σημασία που ήθελα στο σχέδιο που είχα φτιάξει και επιβράβευσε τον τάδε συνάδελφό μου για το δικό του… Θύμωσα εκείνη την μέρα, αλλά την επόμενη που το σκέφτηκα καλύτερα, πήγα και τον βρήκα και του ζήτησα να το κοιτάξει με πιο πολύ προσοχή..»
Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η συνέχεια της συζήτησής μας με την παραπάνω μητέρα, σχετικά με τον χειρισμό της αντιζηλίας μεταξύ των παιδιών:
Μητέρα: Μου φαίνεται βουνό…
Σύμβουλος: Γιατί το νιώθετε τόσο δύσκολο;
Μητέρα: Να σας πω την αλήθεια εγώ με την δική μου μητέρα είχαμε μια πολύ στενή σχέση. Η αδελφή μου ήταν άλλος άνθρωπος ,πιο εαυτούλης, πιο απόμακρη. Η μητέρα μου έδειχνε την αδυναμία της σε μένα …. Δεν μου το συγχώρεσε ποτέ η αδελφή μου αυτό. Οι σχέσεις μας δεν θα ‘λεγα ότι είναι οι καλύτερες, δεν θάθελα το ίδιο και για τα παιδιά μου…
Σύμβουλος: Μοιάζει να φοβάστε ότι θα κάνετε τα ίδια λάθη με την μητέρα σας…
Μητέρα: Ίσως…
Σύμβουλος: Έχετε συζητήσει με τον σύζυγό σας τους φόβους σας; Ίσως να μπορούσε να βοηθήσει… Μαζί άλλωστε θα μεγαλώσετε τα δικά σας παιδιά, όχι με την μητέρα σας, δεν είναι απαραίτητο να γίνουν τα πράγματα με τον ίδιο τρόπο.
Όπως αναφέραμε προηγουμένως, προφανώς ο ερχομός ενός δεύτερου παιδιού στην οικογένεια είναι μία εμπειρία δύσκολη όχι μόνο για το μεγαλύτερο παιδί, που αναγκάζεται να χάσει τα προνόμιά του και να μοιραστεί το ενδιαφέρον και την αγάπη των γονέων του, αλλά και για την μητέρα, η οποία θα πρέπει να μοιράσει την προσοχή και την φροντίδα της. Η μαμά, αλλά και ο μπαμπάς, έχουν ως εσωτερική αναφορά τις δικές τους πρώιμες εμπειρίες με τους δικούς τους γονείς και τα δικά τους αδέλφια, είτε το αναγνωρίζουν συνειδητά, είτε όχι… Αυτό σημαίνει ότι ο τρόπος που θα βιώσουν την εμπειρία αυτή, και τα συναισθήματα που θα έχουν προσπαθώντας να διαχειριστούν τις αντιδράσεις του υπάρχοντος παιδιού έχουν να κάνουν με το τι ρόλο έπαιξε ο ανταγωνισμός με τα δικά τους αδέλφια, πως νιώσανε ότι διαχειρίστηκαν οι δικοί τους γονείς ανάλογες εμπειρίες και γενικότερα με το πόσο εποικοδομητικά διευθετήθηκε αυτό το θέμα στην δική τους ζωή. Κάποιες φορές αυτό είναι ένα πολύ φορτισμένο συναισθηματικά θέμα ακόμα και στην ενήλικο ζωή… Αναγνωρίζοντας όμως και συζητώντας με τον σύντροφό τους τα βιώματα αυτά, επιστρατεύοντας τον σαν σύμμαχο, έχουν την δυνατότητα να απαλλαγούν από το υπερβολικό άγχος και να χειριστούν και τη δική τους σχέση με τα δύο παιδιά και τη σχέση μεταξύ των παιδιών μια χαρά.
Εργαλεία 
