Είναι μία συχνή χρόνια φλεγμονώδης δερματοπάθεια που χαρακτηρίζεται από εκζεματικές βλάβες ειδικής κατανομής, κνησμό και υπεραντιδραστικότητα του δέρματος σε αλλεργιογόνα, μικροβιακούς και ερεθιστικούς παράγοντες. Η έναρξή της εκδηλώνεται στους 6 πρώτους μήνες της ζωής στο 50% και έως τους 12 μήνες στο 90% των παιδιών.
Η αιτιολογία δεν είναι ακριβώς γνωστή. Το γενετικό υπόστρωμα παίζει μεγάλο ρόλο δημιουργώντας ένα δυσλειτουργικό φραγμό. Στα παιδιά απαντάται σε ποσοστό 10%-20% και στους ενήλικες σε ποσοστό 1%-3%. Η συχνότητά της έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία 30 χρόνια στις ανεπτυγμένες χώρες.
Έχει καλή πρόγνωση : Το 50% των παιδιών δεν θα έχει ατοπική δερματίτιδα σε ηλικία 2 ετών και το ποσοστό φτάνει το 85% σε ηλικία 5 ετών. Συνήθως δεν είναι μία νοσηρή κατάσταση στο ζεστό κλίμα της Ελλάδας, αλλά επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής του παιδιού και της οικογένειάς του. Μπορεί να αποτελέσει όμως την απαρχή της ατοπικής πορείας( τροφική αλλεργία, αλλεργική ρινίτιδα, άσθμα).
Συμπτώματα: Χαρακτηριστικό της είναι ο κνησμός. Συνυπάρχει ξηροδερμία και ερυθρές – βλατιδώδεις βλάβες. Η κατανομή είναι χαρακτηριστική για κάθε ηλικία (εικόνα).
Που οφείλεται
Το δέρμα αποτελεί το μεγαλύτερο όργανο του σώματος και είναι ο φραγμός του με τον έξω κόσμο. Η ατοπική δερματίτιδα χαρακτηρίζεται από αποδιοργάνωση του επιδερμικού αυτού φραγμού. Έτσι το δέρμα καθίσταται ευάλωτο στους διάφορους ερεθιστικούς παράγοντες του περιβάλλοντος.
Με τον όρο αποδιοργάνωση του επιδερμικού φραγμού εννοούμε ότι η επιφανειακή στιβάδα κυττάρων του δέρματος (γνωστή ως κερατίνη στιβάδα) παρουσιάζει "κενά" μεταξύ των κυττάρων της (που τα ονομάζουμε κερατινοκύτταρα). Τα κενά αυτά, που δεν υπάρχουν σε ένα υγιές δέρμα, οφείλονται στην ελαττωματική σύνδεση μεταξύ των κερατινοκυττάρων: Aν φανταστούμε μια αναλογία του δέρματός μας μεένα τοίχο, όπου τα τούβλα είναι τα κερατινοκύτταρα και το τσιμέντο η "κόλλα" που τα κρατάει συνδεδεμένα, τότε στην ατοπική δερματίτιδα το συστατικό που πάσχει είναι το τσιμέντο, δηλαδή η "κόλλα" μεταξύ των κερατινοκυττάρων. Μάλιστα έχουν βρεθεί και συγκεκριμένα γονίδια που ευθύνονται για την ελαττωματική "κόλλα", με σημαντικότερο , το γονίδιο που είναι υπεύθυνο για την κατασκευή της ουσίας φιλαγκρίνη. Η φιλαγκρίνη είναι ένα από τα συστατικά της "κόλλας" και όταν είναι ελαττωματική τότε εμφανίζεται η ατοπική δερματίτιδα.
Γιατί είναι σημαντική η σωστή θεραπεία της ατοπικής δερματίτιδας;
Το δέρμα του παιδιού με ατοπική δερματίτιδα, λόγω του μη ακέραιου φραγμού, αποτελεί πύλη εισόδου αλλεργιογόνων, δηλαδή πρωτεϊνών που μπορεί να προκαλέσουν ευαισθητοποίηση και αλλεργία.
Πρακτικά και με απλούς όρους, κάθε φορά που μια πρωτεΐνη (π.χ. από ψάρι- δια μέσου των χεριών της μητέρας που καθάρισε ψάρια και μετά αγκάλιασε το παιδί ή π.χ. η γύρη ενός φυτού που κυκλοφορεί με τον αέρα την άνοιξη) έρχεται σε επαφή με το δέρμα του παιδιού με ατοπική δερματίτιδα, εισέρχεται δια μέσου του ελαττωματικού δέρματος, στις κατώτερες στιβάδες της επιδερμίδας, όπου και παραλαμβάνεται από κύτταρα του αμυντικού συστήματος (τα λεγόμενα λεμφοκύτταρα). Τα κύτταρα αυτά αναγνωρίζουν την αθώα κατά τα άλλα πρωτεΐνη ως εχθρό του οργανισμού και φτιάχνουν τα αντισώματα για να την καταπολεμήσουν όταν την ξανασυναντήσουν. Αν η πρωτεΐνη ήταν τροφικής προέλευσης δημιουργείται τροφική αλλεργία στην συγκεκριμένη τροφή. Αν η πρωτεΐνη ήταν γύρη ή άλλο αερομεταφερόμενο αλλεργιογόνο, δημιουργείται αλλεργική ρινίτιδα, επιπεφυκίτιδα και άσθμα.
Όσο πιο επιμελής και σχολαστική είναι η περιποίηση του δέρματος του παιδιού με ατοπική δερματίτιδα με ενυδατικά προϊόντα σε καθημερινή βάση και με αντιφλεγμονώδη θεραπεία όποτε υπάρχει έξαρση, τόσο μειώνονται οι πιθανότητες να αναπτυχθεί στο μέλλον τροφική ή αναπνευστική αλλεργία. Δηλαδή το "αλλεργικό μέλλον" του παιδιού εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την περιποίηση του δέρματος σε βρεφική και παιδική ηλικία.
Γενικές οδηγίες
- Αποφυγή χημικών ερεθιστικών όπως απορρυπαντικά σε σκόνη, μαλακτικά ή λευκαντικά ρούχων
- Πλένουμε τα ρούχα με ένα απλό απορρυπαντικό σε υγρή μορφή και χρησιμοποιούμε πρόγραμμα πλύσης με διπλό ξέβγαλμα
- Μάλλινα ρούχα ή σκεπάσματα να μην έρχονται σε επαφή με το δέρμα του παιδιού γιατί δρουν ερεθιστικά.
- Κάνουμε καθημερινό μπάνιο στο παιδί διάρκειας 10-15 λεπτών με εμβάπτιση σε χλιαρό νερό και χωρίς σφουγγάρι- μπορούμε να κάνουμε και 2 μπάνια την ημέρα αν το επιθυμούμε διότι η επαφή με το νερό είναι ευεργετική
- Σκουπίζουμε επιπωματιστά και όχι με τριβή της πετσέτας
- Εφαρμόζουμε άμεσα την ενυδάτωσή μας (lait, cream ή baume, που αντιστοιχούν σε διαφορετικές βαθμίδες έντασης της ενυδάτωσης, ανάλογα την κατάσταση του δέρματος και την εποχή).
- Ελαφριά ένδυση (ο ιδρώτας προκαλεί έξαρση του κνησμού και της βλάβης) με βαμβακερά ή μεταξωτά εσώρουχα – ρούχα.
Σφαιρική προσέγγιση:
- Συστηματική αξιολόγηση της βαρύτητας του εκζέματος σε κάθε επίσκεψη στο γιατρό ( 1,2,6,12 εβδομάδες).
- Έλεγχο του περιβάλλοντος με αναγνώριση και αποφυγή κατά το δυνατόν των εκλυτικών παραγόντων έξαρσης της νόσου.
- Συνεχή κατάλληλο καθαρισμό, ύγρανση και φροντίδα του δέρματος.
- Χρήση τοπικής αντιφλεγμονώδους ή/και αντιμικροβιακής ή/και αντικνησμώδους αγωγής.
Εργαλεία 
