Πολλοί είναι οι γονείς που ανησυχούν για το ανάστημα και γενικά για την ανάπτυξη του παιδιού τους. Εκτός από τους κληρονομικούς παράγοντες, που είναι και οι σημαντικότεροι, υπάρχει πιθανότητα να συντρέχουν και παθολογικά αίτια. Ποιά είναι αυτά και πότε πρέπει να επέμβει γιατρός;
Μία από τις συχνότερες αιτίες για να παραπεμφθεί ένα παιδί στον παιδοενδοκρινολόγο είναι το χαμηλό ανάστημα. Τα αίτια ποικίλλουν, όπως ακριβώς και η αντιμετώπισή τους.
Ακρογωνιαίος λίθος για τη σωστή διάγνωση της αιτιολογίας του χαμηλού αναστήματος αποτελούν οι καμπύλες ανάπτυξης ύψους και βάρους σώματος, οι οποίες καταγράφονται στο βιβλιάριο υγείας των παιδιών. Σε κάθε παιδί θα πρέπει τουλάχιστον 2 φορές το χρόνο να καταγράφεται το σωματικό ύψος και το βάρος στις καμπύλες ανάπτυξης και να υπολογίζεται ο ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης. Ο υπολογισμός αυτός είναι εξαιρετικά πολύ χρήσιμος στη διαγνωστική προσέγγιση του κοντού παιδιού. Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα παιδιά μετά την ηλικία των 2 ετών ψηλώνουν περίπου 5 εκατοστά ανά έτος, μπορούμε με ευκολία μέσω των μετρήσεών μας να αναγνωρίσουμε το παιδί με ανεπαρκή ταχύτητα ανάπτυξης, που χρειάζεται άμεση παραπομπή και ειδικές εξετάσεις, από το παιδί που αναπτύσσεται φυσιολογικά, αλλά είναι απλώς μικροκαμωμένο - «κοντό».
Ο κληρονομικός παράγοντας
Η κυριότερη αιτία χαμηλού αναστήματος είναι το γενετικά χαμηλό ανάστημα. Μέσω ενός απλού μαθηματικού τύπου ο παιδοενδοκρινολόγος μπορεί να υπολογίσει με βάση το ύψος των γονέων το «γενετικό ύψος-στόχο» του παιδιού, δηλαδή το αναμενόμενο τελικό του ύψος με βάση το γενετικό του δυναμικό. Έτσι, γενετικά χαμηλό ανάστημα χαρακτηρίζεται το ανάστημα που είναι μεν χαμηλό, αλλά μέσα στο αναμενόμενο για το «γενετικό ύψος-στόχο» και με φυσιολογική ταχύτητα ανάπτυξης. Δεν χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση και αγωγή, καθότι αποτελεί κληρονομικό χαρακτηριστικό.
Συχνή αιτία χαμηλού αναστήματος αποτελεί και η ιδιοσυστασιακή καθυστέρηση ανάπτυξης και ενήβωσης. Πρόκειται για παιδιά με φυσιολογική και πάλι ταχύτητα ανάπτυξης, τα οποία όμως ψηλώνουν χαμηλότερα από το «γενετικό τους ύψος– στόχο». Η κατηγορία αυτή των παιδιών θα ξεκινήσει εφηβεία αργότερα και θα ολοκληρώσει την ανάπτυξή της αργότερα. Πρόκειται, για παράδειγμα, για κορίτσια που θα έχουν πρώτη έμμηνο ρύση μετά τα 14 έτη (φυσιολογικά η έμμηνος ρύση ξεκινά σε ηλικία 12 -12,5 ετών) και θα ψηλώνουν μέχρι τα 16-17 έτη, ή για αγόρια που θα ψηλώνουν και μετά το τέλος των μαθητικών τους χρόνων, στο πανεπιστήμιο ή στο στρατό. Ο τρόπος αυτός ανάπτυξης είναι έντονα κληρονομικός και γι’ αυτόν το λόγο θεωρούμε απαραίτητη τη λήψη σωστού οικογενειακού ιστορικού ως προς στον τρόπο ανάπτυξης και ενήβωσης των γονέων.
Τα παθολογικά αίτια
Παθολογικά αίτια χαμηλού αναστήματος αναζητούμε όταν η ταχύτητα ανάπτυξης δεν είναι φυσιολογική, αλλά είναι χαμηλή (λιγότερο από 5 εκ. ανά έτος). Πιθανά ενδοκρινολογικά αίτια που θέλουμε να αποκλείσουμε είναι η δυσλειτουργία του θυρεοειδούς αδένα (υποθυρεοειδισμός), η ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης, η υπερέκκριση κορτιζόλης (σύνδρομο Cushing).
Απαραίτητο είναι επίσης να αποκλειστούν παθήσεις του γαστρεντερικού συστήματος που μέσω κακής απορρόφησης εμποδίζουν τη σωστή ανάπτυξη του παιδιού (κοιλιοκάκη-αλλεργία στη γλουτένη, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου κ.ά.), παθήσεις των νεφρών, συστηματικά νοσήματα, όπως και ορισμένα γενετικά σύνδρομα που σχετίζονται με χαμηλό ανάστημα (σύνδρομο Turner, σύνδρομο Noonan, σύνδρομο Prader-Willi κ.ά.).
Οι εξετάσεις και η αντιμετώπιση
Η διαγνωστική σκέψη και ο απαραίτητος ενδοκρινολογικός εργαστηριακός και απεικονιστικός έλεγχος επεξηγείται από τον παιδοενδοκρινολόγο και συνήθως αποτελείται από αιματολογικές εξετάσεις και ακτινογραφία άκρας χειρός για προσδιορισμό οστικής ηλικίας (μια ιδιαίτερα χρήσιμη εξέταση για τον υπολογισμό του τελικού αναστήματος ενός παιδιού).
Ειδικότερες εξετάσεις για προσδιορισμό επιπέδων αυξητικής ορμόνης (καμπύλες αυξητικής ορμόνης) δεν είναι δοκιμασίες πρώτης γραμμής και γίνονται έπειτα από πιο μακροχρόνια ενδοκρινολογική παρακολούθηση.
Συμπερασματικά, τα αίτια του χαμηλού αναστήματος ποικίλλουν και στην πλειονότητα των παιδιών δεν βρίσκεται παθολογία. Είναι απαραίτητες οι σωστές μετρήσεις ύψους και βάρους από τον παιδίατρο και ο υπολογισμός της ταχύτητας ανάπτυξης με βάση τις ειδικές για την ηλικία και το φύλο καμπύλες. Εξειδικευμένος ενδοκρινολογικός έλεγχος γίνεται κατόπιν παραπομπής των παιδιών με χαμηλό ανάστημα και ανεπαρκή ταχύτητα ανάπτυξης. Η αντιμετώπιση και η κατάλληλη αγωγή ποικίλλουν, ανάλογα με το αίτιο που προκαλεί το χαμηλό ανάστημα.
Εργαλεία 
