Ο όρος φίμωση (φιμώνω = κλείνω) χρησιμοποιείται για να περιγράψει την αδυναμία αποκάλυψης της βαλάνου (κλειστή ακροποσθία). Όμως η κλειστή ακροποσθία (non retractile foreskin) είναι αποτέλεσμα διαφορετικών καταστάσεων,οι οποίες έχουν διαφορετική κλινική εικόνα και διαφορετική θεραπευτική προσέγγιση ανάλογα με την ηλικία. Για το λόγο αυτό είναι λάθος να εκφράζονται με τον κοινό όρο «φίμωση», όπως μέχρι τώρα συνηθίζεται, και να αντιμετωπίζονται ως ενιαία κλινική οντότητα.
Η ελλιπής κατανόηση της δομής, λειτουργίας και ανάπτυξης της ακροποσθίας στο παρελθόν, και ο μη διαχωρισμός της φίμωσης σε μερική και ολική οδήγησε μεγάλο αριθμό νεογνών, βρεφών και παιδιών, στην χειρουργική αφαίρεση της ακροποσθίας (περιτομή - circumcision), χωρίς την ύπαρξη σαφών ιατρικών ενδείξεων.
Στην εργασία αυτή επισημαίνονται η δομή, η ανάπτυξη και η λειτουργία της ακροποσθίας, καταγράφονται τα προβλήματα από την έλλειψη της και καθορίζονται οι ενδείξεις και οι μέθοδοι για την διάνοιξή της κλειστής ακροποσθίας, όταν είναι απαραίτητο.
Ταξινόμηση κλειστής ακροποσθίας ανάλογα με την αιτία
Η κλειστή ακροποσθία στην παιδική ηλικία μπορεί να οφείλεται σε τρεις διαφορετικές κλινικές καταστάσεις.
- τις βαλανοποσθικές συμφύσεις (preputial adhesions), οι οποίες λύονται αυτόματα μεταξύ 6 μηνών και 3 χρονών. Ωστόσο είναι δυνατόν να παραμείνουν μέχρι και την εφηβεία.
- τη μερική ή φυσιολογική φίμωση (partial or physiological phimosis) ή στενή ακροποσθία - δακτύλιος ακροποσθίας, η οποία είναι ένας ινώδης δακτύλιος του χείλους της ακροποσθίας που συνήθως διευρύνεται μέχρι την ηλικία των 5-7 χρονών ή σπανιότερα και μέχρι την εφηβεία και
- την ολική ή παθολογική φίμωση (pathological or full Phimosis), η οποία στα παιδιά είναι συνήθως αποτέλεσμα ουλώδους στένωσης ή ξηρωτικής βαλανίτιδας. Η ουλώδης στένωση αναπτύσσεται μετά από τραυματισμό κατά τη βίαιη προσπάθεια αποκάλυψης της βαλάνου. Η ξηρωτική βαλανίτιδα αναπτύσσεται συνήθως μετά την ηλικία των 5 χρόνων και έχει συγκεκριμένη κλινική εικόνα που τη διαχωρίζει από τη στενή ακροποσθία.
Δομή ακροποσθίας
Η ακροποσθία είναι δομική και λειτουργική μονάδα του πέους, η οποία καλύπτει τη βάλανο, συμβάλλει στη λίπανση της και διευκολύνει την ολίσθηση της, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερο εύρος κινήσεων κατά τη σεξουαλική επαφή.
Δείτε τη φυσιολογική αποκάλυψη της βαλάνου στο παρακάτω γράφημα:
Ανάπτυξη ακροποσθίας με την ηλικία
Στη νεογνική και βρεφική ηλικία η αδυναμία αποκάλυψης της βαλάνου είναι μία κατάσταση φυσιολογική και οφείλεται συνήθως, σε βαλανοποσθικές συμφύσεις ή σε στενή ακροποσθία. Με την πάροδο της ηλικίας η ακροποσθία διευρύνεται και η αποκάλυψη της βαλάνου είναι ευχερής. Στο 4% των νεογνών η βάλανος αποκαλύπτεται ευχερώς και στο 50% μερικώς. Σε ηλικία 10-15 χρονών το 50 - 95% των παιδιών αποκαλύπτουν την βάλανό τους χωρίς καμία προηγούμενη διαδικασία. Πρέπει δηλαδή να γίνει κατανοητό, ότι η ακροποσθία ακολουθώντας τη φυσιολογική της ανάπτυξη, διευρύνεται μέχρι την εφηβική ηλικία και δεν πρέπει να παρεμποδίζεται να αναπτυχθεί φυσιολογικά παρά μόνο όταν υπάρχουν συγκεκριμένες ενδείξεις.
Λειτουργία ακροποσθίας
Η ακροποσθία παίζει σημαντικό ρόλο στην προστασία της βαλάνου και γενικότερα του ουρογεννητικού συστήματος και συγχρόνως συμμετέχει στην λειτουργία της σεξουαλικής επαφής με τους κάτωθι τρόπους:
- καλύπτει τη βάλανο του πέους προστατεύοντάς την από τριβή, ξήρανση και τραυματισμό.
- παροχή αντίστασης στο HIV και σε λοιμώξεις της ουρογεννητικής οδού.
- προστατεύει το έξω στόμιο της ουρήθρας από στένωση.
- διευκολύνει την κίνηση του πέους κατά τη σεξουαλική επαφή και συμμετέχει στην ερωτική διέγερση και ευχαρίστηση.
- προσφέρει δέρμα για πλαστική των βλεφάρων σε περιπτώσεις τραυματισμών ή εγκαυμάτων.
Προβλήματα από την απώλεια της ακροποσθίας (περιτομή)
Η απώλεια της ακροποσθίας με την περιτομή δημιουργεί κερατινοποίηση και ξήρανση της βαλάνου, μείωση της αισθητικότητας του πέους και μείωση του εύρους των κινήσεων κατά τη σεξουαλική επαφή.
Είναι μεγάλος ο αριθμός των περιτομηθέντων που παραπονείται για πόνο, τραυματισμό, αιμορραγία, προβλήματα στύσης κατά τη συνουσία και γενικότερα προβλήματα σεξουαλικής συμπεριφοράς.
Οι παλαιότερες απόψεις ότι η περιτομή προστατεύει από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, το πεικό καρκίνο και τις ουρολοιμώξεις δεν ευσταθούν πλέον.