Ανάμεσα στις πολλαπλές υποχρεώσεις που φέρνει η έναρξη της σχολικής χρονιάς είναι και η τακτοποίηση της εγγραφής στο Νηπιαγωγείο ή το Δημοτικό. Και μεταξύ των άλλων, απαιτείται και η συμπλήρωση μιας φόρμας από τον οφθαλμίατρο.
Ένα χαρτί που οι γονείς τείνουν να υποτιμούν τη σημασία του και να ψάχνουν εύκολους, «πλάγιους» τρόπους για να ξεμπερδέψουν, με συνηθέστερο τις παραινέσεις προς τον παιδίατρο του τύπου «μια χαρά βλέπει το παιδί, βάλε μια σφραγίδα να τελειώνουμε». Είναι όμως απλώς μια ακόμη τυπική υποχρέωση;
Το «τεμπέλικο» μάτι
Η ικανότητα του παιδιού να βλέπει χτίζεται τα πρώτα 7-8 χρόνια της ζωής του. Σ’αυτά τα κρίσιμα χρόνια το παιδί σταδιακά αναπτύσσει την όρασή του, που βασίζεται στην αρμονική συνεργασία των ματιών και της «οπτικής οδού», δηλαδή του συνόλου των νεύρων που μεταφέρουν το οπτικό ερέθισμα στον εγκέφαλο προς επεξεργασία. Μειωμένη όραση κατά τα κρίσιμα αυτά χρόνια οδηγεί σε πλημμελή ανάπτυξη της οπτικής ικανότητας, η οποία μετά την ηλικία των 7-8 ετών είναι μη αναστρέψιμη, κατάσταση που ο λαός αποκαλεί «τεμπέλικο μάτι» κι επιστημονικά ονομάζεται αμβλυωπία.
Τι συμβαίνει φυσιολογικά;
Είναι γνωστό ότι τα παιδιά γεννιούνται πολύ υπερμετρωπικά και περνούν το μεγαλύτερο μέρος της παιδικής τους ηλικίας ως υπερμέτρωπες - ωστόσο, φυσιολογικά δεν έχουν την ανάγκη γυαλιών, καθώς αντιρροπούν την υπερμετρωπία με τη βοήθεια της προσαρμογής. Η προσαρμογή είναι η ικανότητα που έχει το μάτι να αλλάζει τη διαθλαστική του δύναμη και γίνεται κυρίως αντιληπτή στην κοντινή όραση: είναι ακριβώς η δραματική μείωση της προσαρμογής περίπου στα 45 που οδηγεί στην ανάγκη για κοντινά γυαλιά. Τα παιδιά έχουν μεγάλες εφεδρείες προσαρμογής που φυσιολογικά επιτρέπουν την αποτελεσματική αντιρρόπηση της υπερμετρωπίας και συνεπώς την αρμονική όραση που με τη σειρά της βοηθά στην ομαλή, πλήρη ανάπτυξη της οπτικής ικανότητας.
Κι αν τα δυο μάτια διαφέρουν;
Το πρόβλημα με την προσαρμογή είναι ότι εξ ορισμού είναι ισόποση στα δυο μάτια. Τι συμβαίνει όμως αν ένα μάτι είναι πιο υπερμετρωπικό από το άλλο; Στην περίπτωση αυτή, η προσαρμογή βοηθά το λιγότερο υπερμετρωπικό μάτι να βλέπει τέλεια και να αναπτυχθεί κανονικά – ωστόσο, το άλλο μάτι που λαμβάνει ίδιο ποσό προσαρμογής, έχει ένα υπόλειμμα μη αντιρροπούμενης υπερμετρωπίας που το αναγκάζει να έχει μειωμένη όραση. Έτσι το ένα μάτι αναπτύσσεται πλήρως και σταδιακά επικρατεί έναντι του άλλου. Το αδύναμο μάτι καταπιέζεται, η νευρική οδός που ξεκινά από αυτό λειτουργεί όλο και λιγότερο και σταδιακά ατροφεί κι απορρυθμίζεται και το μάτι βυθίζεται σε ύπνωση – ένας φαύλος κύκλος που αν δε σπάσει, οδηγεί σε μη αναστρέψιμη μειωμένη όραση, όσο δυνατά γυαλιά και να χρησιμοποιηθούν. Το χειρότερο ωστόσο είναι πως η κατάσταση αυτή μπορεί να τρέχει αθόρυβα χωρίς να δίνει συμπτώματα: το παιδί βλέπει με το καλό του μάτι, κανείς δεν υποψιάζεται το πρόβλημα και όταν ανακαλυφθεί τυχαία, είναι ήδη αργά για οποιαδήποτε παρέμβαση! Υπό αυτή την έννοια, όσοι έχουν κάποιου είδους συμπτώματα με συνηθέστερο το στραβισμό είναι παραδόξως τυχεροί: θα αναζητήσουν ιατρική συμβουλή και θα προσπαθήσουν να λύσουν το πρόβλημα. Η πρόληψη απαιτείται για τις ασυμπτωματικές περιπτώσεις και ακριβώς αυτή την ανάγκη υπηρετεί το χαρτί του σχολείου…
Η επίσκεψη στον οφθαλμίατρο
Ο οφθαλμίατρος θα εξετάσει την οπτική οξύτητα του παιδιού με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία του. Θα διαπιστώσει αν υπάρχει περίπτωση αμβλυωπίας και θα χρησιμοποιήσει τα κατάλληλα μέσα (σταγόνες που μεγαλώνουν την κόρη του ματιού και παραλύουν την προσαρμογή) ώστε να χορηγήσει κατάλληλα γυαλιά εγκαίρως. Θα προτείνει κι επιθετικότερες λύσεις αν υπάρχει βαθιά αμβλυωπία ή λίγος χρόνος μέχρι τα 7 έτη, όπως η περιοδική κάλυψη του δυνατού ματιού. Και φυσικά θα εξετάσει το βυθό του ματιού, την οφθαλμοκινητικότητα, τη σύγκλιση, θα ψάξει για πιθανό στραβισμό…Και τότε θα υπογράψει το πολυπόθητο χαρτί, όχι για να εξασφαλίσει την εγγραφή στο σχολείο, αλλά την ομαλή ανάπτυξη της όρασης του παιδιού
Ένα ακόμη εμβόλιο…
Σκοπός μου δεν είναι να τρομάξω κανέναν! Αλλά, είναι κρίμα να υπάρχει η γνώση για τη θεραπεία της αμβλυωπίας, η Πολιτεία να ωθεί στην πρόληψη κι ο γονιός να σφυρίζει αδιάφορα…Είναι σίγουρα δύσκολο να κανονιστεί μια εξέταση σε επίπεδο δημόσιου νοσοκομείου και ίσως ακριβό σε επίπεδο ιδιωτικού ιατρείου, ωστόσο αξίζει τον κόπο, καθώς πρόκειται για πρόληψη μιας αναπηρίας. Γιατί μιας μορφής ήπια αναπηρία είναι η αμβλυωπία, με μεγάλες κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες τόσο για το άτομο, όσο και για το σύνολο – γι’ αυτό και σε όλα τα πολιτισμένα κράτη υπάρχει μέριμνα για τον καθολικό οφθαλμολογικό έλεγχο των παιδιών στην ηλικία των 5 ετών περίπου. Κανείς γονιός δεν αμελεί τα εμβόλια του παιδιού του και ορθότατα πράττει – αν όμως τα εμβόλια είναι υπερ-απαραίτητα για την πρόληψη σπανιότατων ασθενειών, ας αναλογιστούμε πόσο σπουδαία είναι η πρόληψη για μια πολύ συχνότερη κατάσταση όπως η αμβλυωπία.
Ας σταματήσουμε να βλέπουμε το χαρτί του οφθαλμιάτρου ως μπελαλίδικη τυπική υποχρέωση κι ας το θεωρήσουμε μια ευκαιρία για να εξασφαλιστεί η καλή υγεία των παιδιών μας!
Γιάννης Αγραφιώτης
Οφθαλμίατρος
ionagra@yahoo.gr
Εργαλεία 
