Όλοι οι γονείς έχουν όνειρα για τα παιδιά τους: Τα περισσότερα επικεντρώνονται στο να εκπληρώσουν τις δικές τους προσδοκίες. Τί εννοούμε όμως με τον όρο προσδοκίες;
Η λέξη προσδοκία αναφέρεται στην αναμονή με ελπίδα για κάτι καλό, θετικό. Οι προσδοκίες αφορούν δύο μεγάλες κατηγορίες: Την προσωπικότητα και τα επιτεύγματα. Όταν μιλάμε για προσωπικότητα αναφερόμαστε στα στοιχεία εκείνα του χαρακτήρα που οι γονείς επιθυμούν να αποκτήσουν τα παιδιά τους, όπως η ευγένεια, η πειθαρχία, η υπευθυνότητα κ.τ.λ. Τα επιτεύγματα συνήθως αφορούν ακαδημαϊκές δραστηριότητες, όπως η σχολική επιτυχία ή δημιουργικές δραστηριότητες, όπως ο αθλητισμός, η μουσική κ.τ.λ., δραστηριότητες δηλαδή που σαν αρχικό στόχο έχουν την άντληση ευχαρίστησης.
Από τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ακόμα, οι περισσότεροι γονείς αναπτύσσουν συγκεκριμένες προσδοκίες για το παιδί τους. Όπως για παράδειγμα το φύλο του παιδιού. Όταν μια οικογένεια αποκτήσει ένα νέο μέλος που είναι αγόρι, τα πρώτα δώρα του παιδιού είναι συνήθως μπλε ή γαλάζια, κάτι που φυσικά δεν αποτελεί προτίμηση του ίδιου του παιδιού αλλά σχετίζεται με τις κοινωνικές προσδοκίες των γονιών...
Σε μια έρευνα (Rubin, Provenzano &Luria, 1974) ζητήθηκε από ανθρώπους που γινόντουσαν πρώτη φορά γονείς να περιγράψουν το παιδί τους 24 ώρες μετά τη γέννησή του. Παρατηρήθηκε πως τα κορίτσια περιγραφόντουσαν ως μικρά, γλυκά και χαριτωμένα, ενώ τα αγόρια ως μεγάλα και ζωηρά. Βλέπουμε λοιπόν, πως οι πεποιθήσεις και οι προσδοκίες των γονιών αρχίζουν να διαμορφώνουν τις αντιδράσεις τους προς το βρέφος πριν αυτό παρουσιάσει οποιαδήποτε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.
Αυτές οι προσδοκίες των γονιών που παρουσιάζονται τόσο νωρίς δεν αποτελούν κάτι αρνητικό αλλά κάτι εντελώς φυσιολογικό, καθώς το παιδί αποτελεί ένα κομμάτι των γονιών, τη συνέχισή τους. Έτσι, όπως τα βρέφη έχουν κατά τη γέννησή τους κάποιες δυνατότητες με βάση τις οποίες μαθαίνουν τον κόσμο και να ενεργούν μέσα σε αυτόν, οι γονείς φτάνουν τη στιγμή αυτή με τις δικές τους συμπεριφορές, το δικό τους τρόπο που έχουν μάθει να αντιμετωπίζουν τον κόσμο.
Ρεαλιστικές προσδοκίες
Οι προσδοκίες των γονιών θεωρείται από τους ίδιους πως θα τα ωθήσουν και θα τους δώσουν κίνητρο για επιτυχία, ακόμα θα τα βοηθήσουν στη δημιουργία μιας θετικής αυτοεικόνας, καθώς και στην καλλιέργεια ενός συναισθήματος αυτοπεποίθησης και σιγουριάς. Είναι όμως πάντα έτσι; Λειτουργούν οι προσδοκίες των γονιών για τα παιδιά τους πάντα με αυτόν τον τρόπο;
Οι προσδοκίες προκειμένου να είναι θετικές για τα παιδιά, χρειάζεται να είναι καταρχάς ρεαλιστικές, εννοώντας πως πρέπει να βασίζονται στις ικανότητες, τις κλίσεις και τα ταλέντα του κάθε παιδιού ξεχωριστά. Βασική δουλειά λοιπόν, είναι για τους γονείς το να αναγνωρίσουν πρώτα τις ικανότητες του παιδιού και τα ιδιαίτερα ταλέντα και ενδιαφέροντά του και να δημιουργήσουν στη συνέχεια ένα περιβάλλον που θα προωθεί τις ικανότητες αυτές.
Η ανάπτυξη ρεαλιστικών προσδοκιών θα βοηθήσει στη δημιουργία αυτοπεποίθησης στο παιδί, που είναι απαραίτητη για τις μελλοντικές του επιτυχίες. Εάν από την άλλη μεριά, οι προσδοκίες των γονιών δεν είναι ρεαλιστικές, είναι πολύ υψηλές και όχι αντίστοιχες με το επίπεδο στο οποίο βρίσκεται το παιδί, ενδέχεται να οδηγήσουν στο αντίθετο από το προσδοκώμενο αποτέλεσμα.
Αντί για τη δημιουργία αυτοπεποίθησης, μπορεί να οδηγήσουν το παιδί στο αίσθημα φόβου να ρισκάρει και να δοκιμάζει τα όριά του, στο φόβο δηλαδή της αποτυχίας, καθώς και στο συναίσθημα ότι αποτελεί πηγή απογοήτευσης για τους γονείς του όταν δεν τα καταφέρνει, κάτι που έχει καταστροφικές συνέπειες για το μέλλον του. Το κλειδί εδώ είναι το μέτρο, η ισορροπία.
Οι γονείς είναι σημαντικό να μην αγνοούν σημάδια που πάντα δίνει ένα παιδί, άμεσα ή έμμεσα, όταν νιώθει πιεσμένο. Φράσεις όπως «απεχθάνομαι το διάβασμα» ή «μισώ τα αγγλικά» αποτελούν προειδοποίηση πως το παιδί νιώθει αφόρητα πιεσμένο και χρειάζεται να κάνουν κάτι για να το αποφορτίσουν. Τα παιδιά χρειάζονται πάντα θετική υποστήριξη και ενθάρρυνση.
Το παιδί μου σαν προέκταση του εαυτού μου
Τα προβλήματα αρχίζουν να εμφανίζονται όταν ο γονιός βλέπει το παιδί σαν προέκταση του εαυτού του, κάτι που εν μέρει είναι φυσιολογικό να συμβαίνει. Αυτό σημαίνει πως οι γονείς νιώθουν όμορφα όταν τα παιδιά τους είναι έξυπνα, ελκυστικά και επιτυχημένα, ενώ νιώθουν άσχημα όταν έχουν προβλήματα στο σχολείο και ακούνε παράπονα για αυτά. Όπως όλοι μας, έτσι και τα παιδιά σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό έχουν την ανάγκη αποδοχής από τους άλλους και ιδιαίτερα από τους γονείς τους. Η ανάγκη αυτή για αποδοχή μπορεί να οδηγήσει πολλές φορές το παιδί σε καταπίεση των επιθυμιών του, σε σύγχυση και να αποτελέσει πηγή άγχους.
Με αυτόν τον τρόπο ένα παιδί που δεν τα καταφέρνει πολύ καλά στο σχολείο και οι γονείς το πιέζουν θεωρώντας ότι δε διαβάζει αρκετά, αρχίζει να νιώθει ότι δεν αξίζει, αισθάνεται μειονεκτικά και γεμίζει ενοχές καθώς βλέπει πως δεν μπορεί να ικανοποιήσει τους γονείς του. Ένα τέτοιο παιδί έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και η εικόνα που διαμορφώνει για τον εαυτό του είναι αρνητική. Το πιο συνηθισμένο αποτέλεσμα σε μια τέτοια περίπτωση είναι το παιδί να θέλει να αποφεύγει το διάβασμα και το σχολείο, έτσι ώστε να μην απογοητεύσει ξανά τον εαυτό του και τους άλλους.
Όλο αυτό δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο, όπου το παιδί προσπαθεί να επιτύχει, δεν τα καταφέρνει καθώς επιδρά αρνητικά το άγχος της αποτυχίας και οι γονείς μη γνωρίζοντας πώς αλλιώς να βοηθήσουν, πιέζουν περισσότερο για το διάβασμα, γεγονός που δυσκολεύει ακόμα περισσότερο αυτήν την κατάσταση.
Οι γονείς λοιπόν, τείνουν συχνά να συνδέουν την προσωπική τους αξία με την αξία των παιδιών τους, όπως και να καθρεφτίζουν επιθυμίες στα παιδιά τους που οι ίδιοι δεν μπόρεσαν να εκπληρώσουν.
Τα προβλήματα προκύπτουν όταν τα επιτεύγματα των παιδιών γίνονται μέτρο για την αξία των γονιών και ο γονιός ταυτίζεται άμεσα με το παιδί. Σύνηθες αποτέλεσμα είναι η δημιουργία θυμού στον ψυχισμό του παιδιού, ως συνέπεια της έντονης πίεσης για επιτυχία.
Οι προσδοκίες των γονιών για τα παιδιά τους είναι, παρ' όλα αυτά, επιθυμητές και αναμενόμενες, καθώς όταν είναι ρεαλιστικές λειτουργούν στο παιδί σαν έναν μοχλό κινητοποίησης. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι πάντα η αποδοχή του παιδιού γι αυτό που είναι, η αποδοχή του σαν ξεχωριστό άτομο από τον γονιό. Τελικός στόχος είναι η επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος για τον εαυτό του, και όχι η επίτευξη του να είναι καλύτερο από όλα.
Εργαλεία 
